ÇOCUKLARDA SORUMLULUK BİLİNCİNİN ARTIRILMASI
BİLİYOR MUYDUNUZ? Çocuğunuzun kendi başına yapabileceği şeyler de var….
Her çocuk sorumluluk bilinciyle doğar. Anne-babalara düşen görev ise, bu potansiyelin ortaya çıkmasını ve yerleşmesini sağlamaktır. 2,5–3 yaş itibariyle çocukların, anne-baba gibi büyüklerin davranışlarını taklit etmeye başladığını görebilirsiniz. Yani onlar da size bazı yapabileceklerine dair işaretler sunmaktadırlar.
Sorumluluk bilincinin erken yaşlarda başlaması ve düzenli olarak sürdürülmesi önemlidir. Ebeveynler ise çocuğu sürekli korumak ve kurallar koymak yerine destekleyici olmalıdır. Bu süreçteki önemli rollerinizden biri “Aferin sana, oyuncaklarını toplamak için epey çaba sarfetmişsin..” gibi sözel veya davranışsal ifadelerle çocuğunuzun çabalarını takdir etmek, davranışlarını sürdürmesine yardımcı olmak diyebiliriz. Unutmamanız gereken bir başka nokta ise, ebeveynlerin —ve ailenin diğer üyelerinin, görev ve sorumlulukları yerine getirmede çocuğa iyi bir rol model olmaları gerektiğidir. İlk adımları çocuğunuzla birlikte atıp, devamında çocuğunuzunuzu kendi başına bir şeylerin üstesinden gelebileceğine dair cesaretlendirmeniz önemlidir.
Elbette çocuğunuzun kendi kendine yapamayacakları da olacaktır. Fakat söz konusu onun yaşına uygun bir görev olduğunda, kendinize şunu söyleyerek başlayabilirsiniz: Dur!
İşte kendinize ‘Dur!’ diyebileceğiniz birkaç örnek:
• Masanın üzerinde bırakılmış abur-cubur paketleri gördünüz. Kendinize “Dur!” deyin ve çocuğunuza seslenerek çöpleri çöp kutusuna atması gerektiğini söyleyin. Ve hatta birlikte atın! Evet kabul ediyoruz, çocuklar bu gibi kuralları tek seferde benimsemeyebilirler… Ama bir süre sonra fark edeceksiniz ki, artık siz uyarmadan çocuk yediği tabakları kaldırıyor, çöplerini çöpe atıyor, kıyafetlerini topluyor…
• Yaklaşık 1 yaş itibariyle çocuklar yemeklerini kendileri de yiyebilirler. Tabii ebeveyn gözetimi altında! Bunun için gereken, onun yemek yiyeceği alana bir bez sermekten fazlası değildir… Bez için endişelenmeyin, kirlenmek güzeldir! :)
• Çocuğunuz belli bir yaştan itibaren kendi kıyafet ve ayakkabılarını kendisi giyebilecek düzeye gelir. Sadece evden çıkmanız gereken saatten biraz daha öncesinde hazırlanmaya başlamanız gerekebilir…
• Çocuğunuzun odasını kendisinin toplamasını sağlayabilirsiniz. Kendinize ‘Dur!’ deyin ve yatağını toplamasını, artık bunu yapabilecek olan çocuğunuzdan rica edin. Zamanla bu işin üstesinden de daha iyi geldiğini göreceksiniz.
• Ebeveynler olarak sabırlı ve kararlı bir tutum sergilemeniz, çocuğun davranışları kazanmasında ve sürdürmesinde etkili olacaktır.
• Görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinde sonuca değil, gösterilen çabaya odaklanın. Çocuğun sorumluluk bilinciyle yaptığı davranışları desteklemeniz, pekiştirmeniz onu motive edecektir.
Bu gibi küçük ama etkili olacak adımlarla sorumluluk duygusunun kazandırılması ve devamlılığı sağlanabilir. Görev ve sorumluluklarının, neler yapabildiğinin farkında olmak; çocuğun kendine olan güveninin artmasını sağlayacaktır. Kendine güvenen bir çocuk ise okul gibi aile dışındaki ortamlarda da kendini ifade edebilecek, sağlıklı şekilde sosyalleşebilecektir.
Yazarlar:
Stajyer Güneş Yetgin
Stajyer Melis Yağmur Aybey
Yararlanılan kaynaklar:
Pantley, E. (1999). Çocuklarımıza Verdiğimiz Gizli Mesajlar (H. Gürel, çev.) Hekimler Yayın Birliği: Ankara.